W Kościele katolickim nie ma rozwodów ani możliwości unieważnienia małżeństwa. Prawodawca kościelny przewidział jednak, że w niektórych sytuacjach małżeństwo mogło zostać zawarte w sposób nieważny (nie wywiera wówczas takich skutków, jakie niesie za sobą małżeństwo ważnie zawarte) – stąd możliwość wniesienia do sądu kościelnego sprawy o orzeczenie nieważności małżeństwa.
Nie można rozwiązać dopełnionego (skonsumowanego) małżeństwa sakramentalnego. Niekiedy istnieje jednak możliwość uzyskania dyspensy od małżeństwa zawartego a niedopełnionego, co pozwala na wstąpienie w nowy związek małżeński.
Prawo kanoniczne przewiduje w niektórych przypadkach możliwość rozwiązania – na mocy szczególnych przywilejów – małżeństwa, które nie ma przymiotu sakramentalności.
Istnienie przesłanek do orzeczenia nieważności małżeństwa nie daje pewności uzyskania orzeczenia oczekiwanej treści. Duszpasterz, sędzia czy inny pracownik sądu kościelnego, adwokat czy inny specjalista z zakresu prawa kanonicznego – nawet przekonani o słuszności wniesienia sprawy o nieważność małżeństwa i pomyślności jej przebiegu – nie mogą dać gwarancji takiego rozstrzygnięcia.
Nie zawsze nieważność można udowodnić – nawet jeżeli faktycznie w danym przypadku zaistniała. Największym utrudnieniem jest tu upływ czasu, który zaciera i modyfikuje pamięć oraz utrudnia przedstawienie dowodów na potwierdzenie przedkładanych twierdzeń. Wrogiem wiarygodności przesłanek wskazujących na nieważność małżeństwa nierzadko jest też obawa, że przedstawione dowody będą niewystarczające – skłania ona niektóre osoby do „ulepszania” prawdy.
Sprawy o nieważność małżeństwa kanonicznego dotyczą duchowej sfery życia osób, które takie małżeństwo zawierały, oraz ich pozycji we wspólnocie religijnej – wspólnocie Kościoła katolickiego. Osoba, która uczestnicząc w postępowaniu przed sądem kościelnym kieruje się niewłaściwymi pobudkami czy wykorzystuje nieprawdę dążąc do uzyskania orzeczenia określonej treści, krzywdzi siebie i innych.
Bezpłatną poradę prawną z zakresu prawa kanonicznego można uzyskać w każdym sądzie kościelnym. Informacje o czasie i miejscu udzielania takich porad wyczytać można na stronach internetowych sądów lub dowiedzieć się o nie telefonicznie bądź osobiście w siedzibie sądu.